1941-1945 сыллардаах А5а дойду Улуу сэриитин аан дойду үгүс норуота хаhан да умнубат. А5а дойдуну фашистскай кулуттааhынтан көмүскүү норуот бүттүүнэ туруммута. А5а дойду Улуу сэриитэ 1418 күннээх-түүн сал5анан барбыта. Бу сэриигэ 27 мѳлүйүѳн советскай дьон сырдык олохторун толук уурбуттара. Сүүһүнэн мѳлүйүѳн о5о- дьахтар, о5онньор-эмээхсин ким да көрүүтэ суох олох тулаайах хаалбыттара.
А5а дойду кѳмүскэлигэр 62 тыhыынчаттан тахса Саха сирин чэгиэн-чэбдик уолаттара, 886 оройуон киэн туттар дьоно фроӊӊа ыӊырыллыбыттара. Биhиги оройуоммутуттан сэриигэ ыӊырыллыбытыттан 480 киhи кыргыhыы хонуутуттан эргийбэтэхтэрэ, онтон 406 киhи кыайыы кынаттанан тѳрөөбүт дойдуларыгар эргиллэн кэлбиттэрэ. Кинилэр сэрии бириэмэтигэр биhиги дойдубут араас норуоттарын кытта убай-быраат кэриэтэ бииргэ сылдьыбыттара, сэрии ыарахаттарын эттэринэн-хааннарынан билбиттэрэ. Горнай буойуннара Москва аннынаа5ы, Сталинградтаа5ы, Курскай То5ойунаа5ы бѳдөӊ кыргыhыыларга кыттыбыттара. Ол курдук эдэр чулуу уолаттарбыт: Агеев Дмитрий Александрович, Андреев Касьян Касьянович, Петров Иннокентий Григорьевич уо.д.а. аатырбыт-сура5ырбыт Курскай То5ой, Дьячковскай Моисей Саввич, Жирков Николай Федорович III, Заровняев Алексей Филиппович, Оленов Петр Кузьмич Сталинградтаа5ы кыргыhыыларга хорсун быhыыны көрдѳрбүттэрэ. Оройуон үгүс сэрииhиттэрэ Польшаны, Венгрияны, Чехославакияны босхолоспуттара.
Хорсун буойун Павлов Семен Павлович өстѳөх ар5а5а Берлин куораты ылыыга кыттыбыта. Кини үс сыл кэриӊэ фроӊӊа бастакы Украинскай фронт 3-с танковай армиятын 22-с мотострелковай биригээдэтигэр сэриилэспитэ. Ити чааhыттан хаhан дойдутугар эргиллэн кэлиэр диэри арахсыбата5а, биир отделение5а, взводка, рота5а, батальоӊӊа, армия5а уонна фроӊӊа сулууспалаабыта. Онон Семен Павлович Дон өрүстэн Берлиӊӊэ, Прага5а диэри бэрт дэӊӊэ танка5а олорон, үксүн ата5ынан хааман сэриилэhэн тиийбитэ. 25 ѳрүhү туораспыта, ол иhигэр Дону, Днепры, Висланы, Одеры, Эльбаны, 28 улахан куораттары, ол иhигэр Харьков, Киев, Житомир, Львов, Сандомир, Берлин, Прага уо.д.а., сүүһүнэн дэриэбинэлэри босхолоспута. Семен Павлович тѳрѳѳбүт дойдутун иннигэр ытык иэhин чиэстээхтик толорон икки Кыhыл Сулус, Албан аат III степенэ уордьаннарынан, түѳрт бойобуой мэтээлинэн на5араадаламмыта. Гвардия сержана званиелаах дойдутугар тѳннѳн кэлбитэ.
«Барыта фронт туhугар» диэн лозунг тыылга сүрүн хамсатар күүhүнэн буолбута. Горнай оройуонун үлэhиттэрэ дьоhуннаах кылааты киллэрбиттэрэ. Ол курдук:
- оборона фондугар харчынан 139,3 тыh. солк, облигациянан 234,2 тыh. солк.
- «Советскай Саха сирэ» колонна танка тутуутугар: 1943 с.бастакы колонна5а – 22,5 тыh. солк, 1944 с. иккис колонна5а – 104,8 тыh. солк. хомуллубут.
- «Саха сирин мед. үлэhитэ» самолет тутуутугар 1943 с. – 11,8 тыh. солк.
- сэриигэ барбыттар кэргэттэригэр кѳмө5ѳ 1943-44сс. – 19,1 тыh. солк.
- босхоломмут оройуоннарга көмѳ1943-44 сс. – 30,2 тыh. солк.
Байыаннай сайыамнага сурутуу1942 – 548,2, 1943 с. – 339,7, 1944 с. – 449, 1945 с. - 460 тыh. солк.
- харчы-мал лотереятыгар – 144 тыh. солк.
- ичигэс таӊас хомуйуллуу 8689 устуука.
- куобах тириитэ 1941 с. – 5519 устуука
- өӊнѳөх металл - 3306 кг.
- үрүӊ кѳмүс – 1,5 кг.
- металлолом – 8673 кг.
- от – 66,0 тонна
- эт – 3473 кг. көӊүл өттүнэн хомуллан фроӊӊа ыытыллыбыта.
Кыайыы бэрт ыарахан сыананан ситиhиллибитэ. Советскай Армия аан дойду үрдүнэн баара5ай кыайыыны ситиспитэ.